WANDELEN: Zwanenwater

Het Zwanenwater is een pareltje van Natuurmonumenten, gelegen net achter de zeereep tussen Callantsoog en Petten. Het gebied is omheind en heeft één ingang bij Callantsoog, waar je geacht wordt een toegangskaartje uit de automaat te kopen.

Een familie-uitje in Callantsoog is dé gelegenheid om het Zwanenwater zowel vanbuiten als vanbinnen wat nader te bekijken. Op zondag, 7 november 2021, lopen we gezamenlijk om het natuurgebied heen. Het stormt en het is vloed. Het water komt tot onder de funderingspalen van de strandtenten Woest en De Strandtent.

De eerste vier kilometer over het strand zijn een bijzondere ervaring. Een regenboog staat aan de dreigende hemel. Woeste golven slaan stuk op het strand. Zeeschuim verwaait over het zand. Meeuwen, vergezeld van scholeksters, blijven aan de grond op de golfbrekers die nog net een stukje boven het water uitsteken. Drieteenstrandlopers kunnen met hun gedribbel de golven nauwelijks voorblijven. Onderweg zien we drie keer een jonge zeehond pogingen doen een golfbreker te bereiken om even aan de woeste golven te ontsnappen en uit te rusten. Zijn het drie verschillende zeehondjes of drie keer dezelfde? Degene die het uiteindelijk lukt om aan land te komen blijkt groen gemarkeerd te zijn op het achterlijf.    

Men man en macht proberen we een kolossale houten vuilnisbak recht te zetten, die door de golven is omgetrokken en meegesleurd. Het kost dochter Meike bijna een gebroken arm en vriend Frank van dochter Ilse een nat pak tot zijn knieën (nou ja, enkels!). Deze sportman krijgt last van koude voeten en moet halverwege de wandeling door de ziekenwagen (Marita) gerepatrieerd worden.

Er vindt op het strand een prestigieuze mountainbike wedstrijd plaats, de langste strandrace ter wereld (heel belangrijk!) van Hoek van Holland naar Den Helder. Van de ongeveer duizend deelnemers zien we rond een uur of twaalf enkele groepjes voorbijkomen, ongetwijfeld de koplopers. Ik maak een close-up van enkele zwoegers. Achteraf lees ik de uitslag en laat ik nu net toevallig een foto gemaakt hebben van de uiteindelijke winnaar, Ivar Slik met startnummer 3!

Bij strandtent Sint Maartenszee-Noord verlaten we het strand en steken de duinenrij over. Galloway’s snoepen vredig van de duindoorn. Een vlonderpad leidt ons door een vochtige duinvallei.

Dan is het uit met de pret. Enkele kilometers langs een voormalige zeedijk (N502), het natuurgebied links en het omdijkte boerenland rechts. De enorme akker met boerenkool strak in het gelid is overigens wel een bijzonder gezicht. En een veld verdorde leliestengels wacht op de combine om de ondergrondse bollen te oogsten. 

Aan de noordkant van het Zwanenwater maken we een lus door de natte Uitlandse polder. Deze polder is van levensbelang voor het Zwanenwater, want via regulering van de waterstand wordt verdroging van de duinen voorkomen.

Als bezemwagen van het familie-uitje blijf ik een extra nacht en mag de overblijfselen van een losbandig leven opruimen. Maar dat geeft me wel de gelegenheid om op maandag, 8 november, het Zwanenwater van wat dichterbij te bekijken. Als lid van Natuurmonumenten mag ik zonder entree te betalen doorlopen.

Het Zwanenwater heeft met het Eerste en Tweede Water de grootste duinmeren van Europa (heel belangrijk!), maar is verder een mooie afwisseling van vochtige duinvalleien, bosschages, duinen met grasland, heide en open water.

Op de duintjes en in de valleitjes ontwaar ik de eikvaren, uitgebloeid St. Janskruid, ratelaar en koninginnenkruid, een enkel nog bloeiend exemplaar van brunel, en het gras kropaar dat niet ophoudt met bloeien. Duinhellingen zijn bezaaid met plukken rendiermos. Hier en daar enkele iele plantjes veenpluis in het natte gras. Het hele gebied is zeer rijk aan orchideeën, waarvan nu alleen de verdorde stengels met zaaddozen resteren. Rond een vennetje een onderste ring van dopheide, daarboven kraaiheide en een bovenste ring van struikheide.

Een hoge duin geeft uitzicht op het kleinere Eerste en het veel grotere Tweede Water. In de duinen vóór het Tweede Water graast een flinke kudde schapen. De drijvende vogelkijkhut aan het Eerste Water (ingevlogen met een helikopter) geeft zicht op een grote groep tafeleenden.

Wandelend langs het verbindingskanaaltje tussen de twee wateren kom ik bij vogelkijkhut ‘Klomphuis’ aan het Tweede Water. Niet dat klompen aangeraden worden om er te komen, maar vernoemd naar meneer Klomp, voormalig beheerder van het Zwanenwater. Vanuit de hut mooi zicht op het Bokkeneiland, met vele aalscholvers, enkele zilverreigers en zelfs een paar achtergebleven lepelaars.

Bij een moerassige plek zie ik een plantje dat ik nog niet eerder bewust ben tegengekomen. Een schildvormig blaadje op een lange steel: gewone waternavel. Grote waternavel ken ik wel, een invasieve exotische soort die riviertje de Dommel dreigt te verstikken (‘Dommel’. In: Eigen land laatst!, 2021). Het duinroosje – soms nog met een open bloem – en de kruipwilg zijn overal aanwezig, naast andere wilde rozen en braam.

Een tweede uitzichtpunt toont de scherpe overgang van de duinenrij naar het boerenland aan de andere kant van de zeedijk (N502), die lange saaie weg die we gister kilometers lang moesten volgen.

Ik zoom in op een grote zwarte vogel. Een raaf? Nee, gewoon een uit de kluiten gewassen kraai. Sowieso meer bomen hier, knoestige bomen geboetseerd door de wind. Enkele struiken Gelderse roos met rode bessen. Berken met heksenbezems. Dan een populatie van de stekelige gaspeldoorn, die prachtig bloeit met zijn gele vlinderbloemen.

Vogelkijkhut ‘Het Botenhuis’ ligt weer aan het Eerste Water, maar er is weinig animo onder de watervogels om te dobberen op het water. Even verderop een houten poort die toegang geeft tot de oevers van deze plas; bij een strenge winter is via deze poort de plas beschikbaar voor ijspret.

Een grote groep mannetjes merels houdt zich op bij elkaar op dezelfde plek. In het voorjaar elkaars concurrent om de vrouwtjes, in de winter elkaars bondgenoot op zoek naar voedsel.             

Zeer begrijpelijk dat Natuurmonumenten dit prachtige duingebied nog beter beschermt dan andere eigendommen vanwege de rijke flora en fauna, waar ik nu in de herfst nog maar een glimp van heb opgevangen.  

[Beeldverhaal: https://www.jansiemonsma.nl/451185711] 

Gepost: 27 November 2021

Route.nl 613819: Rondje Zwanenwater vanuit Callantsoog (14 km). Natuurmonumenten: Wandelroutes Zwanenwater (6 km).