FIETSEN: Graafschap-West

Op deze fietstocht in de omgeving van Zutphen kom ik meerdere bekende punten tegen van eerdere tochten, vooral wandelingen. Ik kan me dus veilig beperken tot de grote lijnen en nieuwe en onverwachte elementen en objecten.

Alleen al vanwege de zon moet ik naar buiten op vrijdag, 28 januari 2022, want de maand januari was absurd grauw en grijs. Ik start bij station Zutphen en verlaat de stad aan de noordkant. Daar passeer ik via de Eefdesebrug de monding van het Twentekanaal. Vanaf de brug kun je stroomopwaarts de Sluis van Eefde zien liggen, waar binnenvaartschepen geschut worden tussen het hoge Twentekanaal en de lagere IJssel. Anna uit Cuijk heeft deze operatie net achter de rug en vaart onder de Eefdesebrug door richting de IJssel. Ik fiets met Anna op en ga vervolgens op de rechteroever van de IJssel noordwaarts naar Gorssel.

Eerst door het buitengebied van Eefde. ‘Koninklijk Geteeld’ meldt een uithangbord bij een fruitteler. De twee Nederlandse Leeuwen houden een superaardbei vast. Dit bord komt me op een of andere manier bekend voor. Waar heb ik dit eerder gezien? In Buren is dat geweest (‘Losjes in de bloesem’. In: Tjiftjaffen, 2014). Bijna hetzelfde bord, alleen hielden de Nederlandse Leeuwen daar een superappel vast. Allemaal onderdelen van de Koninklijke FruitMasters, een grote coöperatie waar zo’n vierhonderd fruittelers bij zijn aangesloten, met hoofdvestiging in Geldermalsen.     

Tussen Eefde en Gorssel liggen de Ravenswaarden, een Natura 2000-gebied in de uiterwaarden. Vervlochten  meidoornhagen in het Maasdal zijn een begrip (Maasheggen), maar de IJsselheggen zijn minstens zo mooi! Woonkernen liggen op IJsselduinen.

Tussen hoge bomen met tientallen ooievaarsnesten ligt een ruïne, Kasteel Nijenbeek, net aan de overkant van de rivier. Een vierkante toren (donjon) daterend uit de dertiende eeuw. Het kasteel heeft veel geleden tijdens de Gelderse Oorlogen (1500–1543), de Tachtigjarige Oorlog (1568–1648) en de Tweede Wereldoorlog, maar is nu in deze bouwvallige staat geconsolideerd. De ooievaars zijn nog niet gearriveerd. Ik zie wel enkele Nijlganzen hoog in de bomen verstoppertje spelen bij de nesten. De grote groep kolganzen doet daar niet aan mee; die blijven samen lekker grazen, met beide voeten op de grond.

In Gorssel fiets ik langs Museum MORE, al eens met een bezoek vereerd. Een paar straatjes verder – in de Van de Capellenstraat – ligt het prachtige gerenoveerde Tramstation Gorssel aan een doodlopend spoortje. Het is het onderkomen van de Historische Vereniging De Elf Marken. Er is momenteel een tijdelijke tentoonstelling over het leven van Joan Derk Baron van der Capellen (1741–1784), die als auteur van het anonieme pamflet ‘Aan het Volk van Nederland’ fel tegenstander was van stadhouder Willem V en beschouwd wordt als de grondlegger van de patriottenbeweging. Ik neem aan dat de Van de (sic) Capellenstraat, waar het Tramstation is gevestigd, naar hem is vernoemd, want hij verbleef regelmatig in Gorssel en ligt er ook begraven.

Van een wandeling bij Joppe (‘Joppe’. In: Eigen land laatst!, 2021) herken ik Pluktuin Veldhof, Restaurant ‘De Zevensprong’ – opvallend omdat er met grote letters ‘De Zessprong’ op de gevel staat – en Adventure Eefde met kartbaan en klimbos.

Een kudde schapen wordt door verplaatsbaar schrikdraad binnen de perken gehouden. Hierdoor kun je precies zien waar de schapen inmiddels wel en niet zijn geweest. Uitermate efficiënte grasmaaiers!

Ik ben terug in Eefde en zie nu de Sluis van Eefde van de andere kant, vanaf de lange aanlegkade langs het Twentekanaal waar schepen kunnen aanmeren als het druk is bij de sluis. Bizar te bedenken dat de hoge begroeide oever aan deze noordzijde van het kanaal bestaat uit de grond die uit de bedding afkomstig is, schep voor schep met de kruiwagen. Werkverschaffing tijdens de crisis in de dertiger jaren van de vorige eeuw.

Ik steek het Twentekanaal over via de Almensebrug en bereik Almen aan riviertje de Berkel. Hier woonde de ‘Hoofdige Boer’ uit het gedicht van landbouwkundige ACW Staring (1767–1840). De koppige boer weigerde om van de nieuwe brug gebruik te maken omdat zijn voorouders dat ook nooit hadden gedaan. Almen bezit één van de vier Berkelzompen, platbodems waarmee je de Berkel kunt bevaren zelfs als er geen water is (‘Berkelvallei’. In: Tjiftjaffen, 2014). Ik kruis de Berkel bij Stuw Besselink. Ik lees op het informatiebord dat er op regelmatige afstand langs de Berkel tien beelden staan van een dame in badpak, klaar om te duiken. Ik hoef nu niet te gaan zoeken, want de dames worden binnenskamers opgelapt en opgewarmd tijdens de wintermaanden.  

Van Almen gaat het naar Vorden. Ik passeer onderweg een onbeveiligde spoorwegovergang. Het waarschuwingsbord suggereert dat het om een stoomtrein gaat, maar het is de gewone lijn Zutphen–Winterswijk. Het bord met de rokende stoomtrein is nog steeds het internationale verkeersbord voor onbewaakte spoorwegovergangen.

Een vlaggetje met de tekst ‘Waar is Mos?’, gestoken in een molshoop, doet me afvragen wat Mol en Mos met elkaar te maken hebben. Het plaatje toont twee voetjes die uit de grond steken. Ene Marijke Schotman is schrijfster van twee kinderboeken over een ondergronds volkje, de Zanders, maar die hebben niets met ‘Waar is de Mol?’ te maken. Je kunt molshopen natuurlijk wel gebruiken om reclame te maken voor een ondergronds volkje.      

De eerste lammetjes dartelen in de wei. Ik zie dat moeder schaap een beetje mank loopt. Nog niet helemaal hersteld van de bevalling.

Met acht kastelen en landgoederen op korte afstand van elkaar in het stroomgebied van de Baakse Beek is Vorden het kasteeldorp bij uitstek (‘Hackfort’. In: 1000110, 2019). Ik passeer enkele van die kastelen, maar nieuw voor mij is Kasteel Den Bramel, waar het om middernacht spookt, omdat gouvernante Fenneken dan haar ronde doet (volgens de QR-code!). In Vorden staat een standbeeld van ACW Staring, die veel voor de ontwikkeling van De Graafschap heeft betekend. Hij bewoonde zelf ook een van de kastelen, De Wildenborch.

Ik kom aan de zuidkant Zutphen binnen en sta even stil bij het Ludgermonument op de IJsseldijk. Als voormalige student van het Liudgerconvikt (Ludgerconvikt) kan ik hem niet links laten liggen. Het monument uit 2009 herdenkt zijn twaalfhonderdste sterfdag. In 794 stak Ludger hier ergens de IJssel over, bouwde een kerkje in Wichmond en trok al predikend door de Achterhoek op weg naar Münster, waar hij in 805 de eerste bisschop werd en in 809 overleed.  

Ook aan deze zuidzijde in de uiterwaarden vele hoge bomen met ooievaarsnesten. Een tunneltje in de weg is opgefleurd met een mooie schildering van de natuur in de uiterwaarden, inclusief ooievaars op hun nesten. Omdat de trek-ooievaars nog niet zijn gearriveerd, dan maar een foto van deze stand-ooievaars.

Net als eerder een fietstocht bij Gorssel aanleiding was om Museum MORE te bezoeken (‘Midden-IJssel 1’. In: Lustrum, 2017), is deze fietstocht aanleiding om met Marita de gecombineerde Musea Zutphen en de binnenstad te bezoeken op zondag, 30 januari 2022. Ik kom in het museum enkele malen de naam Van der Capellen tegen. Voorvaderen van patriot Joan Derk Baron van der Capellen worden op schilderijen geportretteerd. Joan Derk was duidelijk een buitenbeentje in een beroemd Gelders regentengeslacht.  

Ik probeer uiteraard feiten in mijn verhaaltjes correct weer te geven. Tijdens de wandeling door de binnenstad word ik me echter bewust van een zeer storende vergissing in een eerder verhaal (‘Cortenoever’. In: Dreamgirls, 2018). Destijds maakte ik in de Zutphense binnenstad foto’s van de Proosdij en de Dekenij bij de Walburgiskerk. Blijkbaar heb ik daarna wat extra info opgezocht op Internet en heb ik vermeld dat de Proosdij in Zutphen het oudste stenen huis in Nederland is, daterend uit 1130. Maar het oudste stenen huis in Nederland met een kern uit 1130 is de Proosdij van Deventer! Sorry Deventer! Helaas Zutphen! Overigens heeft ook de Proosdij van Zutphen enkele hele oude muren die stammen uit de vroege dertiende eeuw.

[Beeldverhaal: https://www.jansiemonsma.nl/451757837]

Gepost: 12 Februari 2022

ANWB Graafschaproute (west): 40, 96, 34, 54, 57, 32, 38, 41, 42, 45, 44, 81, 86, 89, 88, 87, 83, 78, 75, 74, 76, 43, 40 (55 km)