WANDELEN: Staverden

De geschiedenis van Landgoed Staverden gaat terug tot begin veertiende eeuw. Het behoorde tot de oudste bezittingen van de Graven/Hertogen van Gelre. Graaf Reinald I bouwde rond 1300 een kasteel en enkele huizen. Staverden mocht zelfs van de keizer een stad worden, maar dat is er nooit van gekomen. Rond 1400 wordt het landgoed door de Hertogen beleend onder de verplichting witte pauwenveren te leveren voor helm en kont van de Hertog. Deze traditie werd begin twintigste eeuw in ere hersteld. Alleen is er geen Hertog van Gelre meer, dus gaan de witte veren nu naar de steek en de reet van de Commissaris van de Koning van Gelderland.

Mijn wandeling op zaterdag, 19 maart 2022, start in de kasteeltuin. Een tjiftjaf en een zanglijster hebben het hoogste woord op deze zonnige ochtend. Het terrein is een beetje geaccidenteerd. Ik passeer de voormalige ijskelder in een heuveltje en vervolgens een eilandje in de Staverdense Beek – Leonorapol – waarop een soort grafsteen met het opschrift ‘Leonora 1353’. Het verwijst naar ene Leonora van Barchem. Nu is Barchem een klein dorp in de Achterhoek, maar groots door zijn zonen en dochters. Naast Leonora is Barchem ook de geboortegrond van meneer de voorzitter van het Bestuur 1970-1 van de Wageningse Katholieke Studentenvereniging St. Franciscus, die ons dan ook tijdens onze jaarlijkse Bestuursreünie in 2020 trakteert op zoete broodjes van Barchemse Bakker Jansen en een fietstocht in de omgeving (‘Lebbenbrugge’. In: Eigen land laatst!, 2021). Maar dat terzijde. De andere legende zegt dat Leonora van Barchem trouwde met ene Herman. Ze woonden op Kasteel De Wildenborch in Vorden (later eigendom van dichter en landbouwkundige ACW Staring). Herman werd vermoord – notabene na terugkeer van een kruistocht – door concurrent Zweder van Wisch, die ook een oogje had op Leonora. Leonora vluchtte echter naar haar pleegmoeder Eleonora van Engeland (gehuwd met Reinald II van Gelre), die op het Hof in Staverden verbleef. Daar kwijnde Leonora weg van liefdesverdriet. Ze overleed in 1353. Kom ’s nachts niet in de buurt van Leonorapol, want ze waart er nog steeds rond!

In de kasteeltuin mag een doolhof van beuk niet ontbreken. Het grote beeld van een witte pauw is, zoals reeds gezegd, het handelsmerk van Landgoed Staverden. De bijgebouwen bij het landhuis bestaan uit een mooie oranjerie (nu een brasserie), een koetshuis (nu bierbrouwerij De Uddelaer), en een watermolen (ooit een korenmolen, nu draait het waterrad voor de sier). Het water van de Staverdense Beek wordt via de watermolen geleid naar een vijver die reikt tot aan de gevel van het landhuis, en wordt vervolgens weer teruggeleid naar de beek. Boven op het landhuis een windwijzer van… een witte pauw.

De Staverdense Beek begint bij het Uddelermeer, verzamelt vele zijbeken om zich heen, loopt door Landgoed Staverden en vervolgens door de bossen naar Landgoed Leuvenum, waar de naam overgaat in Leuvenumse Beek.

Het water in de beek is kraakhelder en de beek momenteel ondiep. Ik heb op verschillende plaatsen een momentje diep in het glaasje gekeken, maar geen enkel visje kunnen ontdekken. Daar moet je ook een ijsvogeltje of een visdiefje voor zijn.

Ik kijk natuurlijk naar de plantjes en probeer van jonge rozetjes en scheuten te voorspellen wie ze tijdens de bloei zullen blijken te zijn. Zo leer ik miniatuur grote muur, een basterdwederik en klimopereprijs herkennen, de laatste trouwens al met kleine bloempjes.

Op Landgoed Leuvenum zie ik in het bos de eerste bosanemonen in bloei. Elders tapijten van jonge plantjes kleefkruid. Een boomklever presenteert zich in beeld en geluid. Goed verscholen achter de begroeiing ligt het Huis te Leuvenum in een mooie tuin.

Hotel ‘De Zwarte Boer’ schijnt een meer dan vierhonderd jaar oude horeca gelegenheid te zijn langs een Hessenweg. ‘Bent u handelsreiziger of koetsier? Welkom!’

Er is nogal wat stormschade in de bossen, vooral de beuk heeft het moeten ontgelden. Langs de oevers van de beekjes groeit de varen dubbelloof. En gele lis groeit in de moerassige delen. Veel blauwe bosbes op de bosbodem.

Bij horeca ‘Landgoed Het Roode Koper’ steek ik de meanderende Leuvenumse Beek over via drie bruggetjes, waar een zanglijster zich laat zien in de struiken. Verder stroomafwaarts gaat de Leuvenumse Beek over in de Hierdense Beek. Men vat al deze beken – Staverdense, Leuvenumse, Hierdense Beek – met alle zijbeekjes, samen als het complex Hierdense Beken, dat uitmondt in het Veluwemeer bij het dorp Hierden, net ten oosten van Harderwijk.      

Vervolgens een lang eind door Leuvenumse bossen met stuifduinen beplant met grove den. Hier is het stuifzand beteugeld, iets noordelijker ligt nog wel het grote Hulshorsterzand open en bloot. Het geaccidenteerde terrein is hier ideaal voor een crossparcours. Afgezien van enkele mountainbikers kom ik geen mens tegen, zelfs niet op zaterdag.

Ik zie maar weinig wroetsporen van wilde zwijnen, laat staan een glimp van de Veluwse wolven. Ik moet me tevreden stellen met een dikke hommel. De agrarische enclaves werden voorheen afgesloten voor wilde zwijnen door houtwallen, tegenwoordig door hekwerken.                     

Terug in Landgoed Staverden kom ik langs uitgestrekte graslanden en enkele boerderijen, herkenbaar als Staverdens bezit door de groene luiken met een gele ruit in het midden, en daarin weer een rode bloem (vaak Gelderse roos genoemd, maar de kleur klopt niet).

Prachtige mostapijten in de bossen, rozetten van de bosveldkers, matjes van de bloeiende klimopereprijs. Een blik op het vrij brede beekdal bij een voorde in de Staverdense Beek, met een vistrap. Zes grafheuvels getuigen van prehistorische bewoning.

Eindelijk een vlinder, meneer citroenvlinder. Langs de beek veel bosanemoon en een kleine populatie van bloeiende hondsdraf rondom een boomstronk.

Ik kom aan de zuidkant van het kasteelpark bij een verbreding van de beek, de Johannesvijver, waar hout werd ‘gewaterd’ om het te verduurzamen. Dat is niets meer dan het hout een tijdje in het water te leggen om de voedingsstoffen eruit te wassen. De vijver is tevens een wijerd voor de watermolen. Vervolgens het grote verblijf van de witte pauwen. Ik zie een stuk of drie. Ze mogen vandaag de wei niet in, maar zitten opgesloten in hun nachtverblijf, te ver weg voor een mooie foto.

Ter afsluiting bier en bitterballen in de brasserie op het Top-100-terras van Nederland (Anwb, 2018).   

[Beeldverhaal: https://www.jansiemonsma.nl/452157441]

Gepost: 7 April 2022

Mooisteroutes.nl: Landgoed Staverden (16 km)