WANDELEN: Hekendorp

Tiendwegen hebben meestal leuke verrassingen in petto, zeker in het broedseizoen. Voor tiendwegen moet je zijn in de veenweidegebieden. In de Lopikerwaard, parallel aan de Hollandse IJssel, ligt zo’n smalle veenweg, een kilometer of zes lang. Deze wandeling op donderdag, 2 juni 2022, start in het dorp Hekendorp.

Toen ik drie jaar geleden door Hekendorp fietste heb ik er weinig woorden aan vuil gemaakt (‘Hollandse IJssel’. In: 1000110, 2019). Onterecht, blijkt nu, want het kleine dorp heeft zowel geografisch als geschiedkundig wel iets te vertellen.

Hekendorp ligt aan de noordkant van de Hollandse IJssel, tussen Oudewater en Haastrecht. Goejanverwelle is het adres van mijn startplaats. Goejanverwelle blijkt een oude naam voor Hekendorp te zijn. Waarschijnlijk werd de kleine vestiging rond 1400 vernoemd naar de landeigenaar Goe Jan Verwelle. Niet alleen de straat is nu naar hem vernoemd, maar ook horeca Goejanverwelle en de Goejanverwellesluis, die midden in het dorp de verbinding verzorgt tussen de Hollandse IJssel en de Dubbele Wiericke, een afwateringskanaal door het veenweidegebied ten noorden van de Hollandse IJssel. Iets ten westen van Hekendorp ligt parallel nog zo’n afwateringskanaal, de Enkele Wiericke. Er loopt een wandelpad langs deze twee kanalen, een mooi doel voor een volgende wandeling.

Ik steek in het dorp de Hollandse IJssel over via een fietsbrug met de naam Wilhelmina van Pruisen (1751–1820). Wilhelmina was in 1767 getrouwd met Willem V van Oranje-Nassau (1748–1806), de laatste erfstadhouder van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Willem kreeg door zijn aristocratisch optreden steeds meer problemen met de patriottenbeweging. Het pamflet ‘Aan het Volk van Nederland’ van de hand van Joan Derk van der Capellen (1741–1784), waarin voor meer democratie werd gepleit, speelde daarin een belangrijke rol (zie: ‘Graafschap-West’).

In mei 1787 reist Wilhelmina incognito van Nijmegen naar Den Haag om zich bij haar man te voegen, maar wordt langs de Vlist (tussen Schoonhoven en Haastrecht) aangehouden door de patriotten en enige tijd gegijzeld in een boerderij bij de Goejanverwellesluis (prinsessenboerderij). De militaire hulp van haar broer Frederik Willem II, koning van Pruisen, leidt tot de Oranjerestauratie in september 1787 en de vlucht van vele patriotten naar Frankrijk. Leuk te weten dat de Brandenburger Tor in Berlijn door broer Frederik werd gebouwd om die Oranjerestauratie te vieren (‘Berlijn 2’. In: Dreamgirls, 2018). De Oranjerestauratie was overigens geen lang leven beschoren. Na het begin van de Franse Revolutie in 1789 breekt de oorlog met Frankrijk uit, en die leidt in 1795 tot de oprichting van de Bataafse Republiek. Willem en Wilhelmina gaan in ballingschap in Engeland.

En er wordt ook nog gewandeld vandaag. Ik zit in de Lopikerwaard bijna meteen op de uiterst smalle tiendweg. Ik hoop dat er geen zwanen broeden op dit smalle pad, want met sloten aan beide kanten kan ik geen kant op. Bomen langs het pad bestaan vooral uit elzen en essen. Valeriaan bloeit volop op de oevers, evenals smeerwortel en gele lis. Vele bloeiende grassen waaronder ik alleen kropaar herken. Ere aan alle plantjes die ik niet ken.

Geen broedende zwanen, wel enkele oude nesten uit vorige jaren. Futen, meerkoeten, waterhoentjes en eenden zwemmen rond met hun kroost. Jonge futen in gestreept gevangenispakje liften mee op de rug van hun moeder. Er wordt ook gebroed, voor de tweede keer vaak. Een nest met drie eieren is even verlaten voor een lunchpauze. Die moet niet te lang duren, want dan zijn de eieren verdwenen. Ik kom verschillende uitgeslurpte eieren tegen op mijn pad.

Het stikt in de weelderige vegetatie van de vlinders, libellen, juffers en andere insecten (weer muggenspul vergeten!). Koeien kruisen mijn pad op weg naar de melkmachine, hazen rennen de poten onder hun lijf vandaan. Af en toe een erehaag van de enorme bladeren van groot hoefblad. Bitterzoet staat in bloei, nog niet eerder gezien dit jaar. Kleefkruid begint te bloeien met hele kleine bloempjes. Veel wilgenroosje, maar of het gewoon of harig wilgenroosje is, dat zie ik pas aan de bloeiwijze. Een ooievaar vliegt over. In het hoge gras van een weiland zijn heer en mevrouw Canadese gans en hun gele kuikens net zichtbaar.

Oudewater doemt voor me op. Deze vestingstad van de Oude Hollandse Waterlinie is op zich al een bezoekje waard. Ik kom langs Mandenmakerij de Broedkorf, waar van alles wordt gevlochten van riet, biezen, wilgentenen of rotan. In het centrum van de stad de Heksenwaag (nu museum), waar anorexia of obesitas je lot kon bezegelen. Vele reproducties van schilderingen van de Oudewaterse meester Gerard David (1455–1523), vooral van Bijbelse taferelen, zijn aangebracht op blinde muren. Langs de vestingtoren van de Sint-Michaëlskerk en dan zit ik op het jaagpad aan de noordzijde van de Hollandse IJssel, terug richting Hekendorp. Een paar schanskorven op de oever (waarschijnlijk gevlochten door Mandenmakerij de Broedkorf) laat zien hoe soldaten zich verscholen achter rieten manden tegen vijandelijk vuur. Eenmaal buiten de stad bedenk ik dat ik weer het borstbeeld van Swiebertje heb gemist. Vele opnames van de serie zijn gemaakt in Oudewater.

Over het jaagpad naar Hekendorp kan ik kort zijn, hoewel de groene kikkers het hoogste woord hebben. Er staan uiteraard geen bomen op de oever, want dan kun je niet ‘jagen’. Maar ook de kruidachtige oevervegetatie is eentonig. En er zijn weinig bankjes. Het enige bankje waar ik dankbaar gebruik van maak is voorzien van een toepasselijke bijbelspreuk: ‘Komt allen tot mij, die vermoeid en belast zijn, en ik zal u rust geven’. Nog meer religie als blijkt dat de islamisering zelfs tot de dierenwereld is doorgedrongen. Een paard staat in boerka in de weide, zelfs de ogen zijn bedekt en de mond is gesnoerd met een muilkorf. Het boerkakleed draagt de naam ‘Rambo’, paardenkleding uit Ierland. Waarschijnlijk allemaal bedoeld als zelfbescherming tegen eczeem.

Plezierboten varen af en aan, soms van een halve oligarch (voor de hele oligarch is de Hollandse IJssel te smal en te ondiep). Middels een bord op de oever meldt Oudewater: ‘U nadert het mooiste stadje van het Groene Hart’.

Bij het naderen van Hekendorp is een dame aan de wandel op het jaagpad met twee honden en een bokje. Origineel! Het bokje wil spelen met de honden, maar die hebben het niet op die twee kleine hoorntjes boven die bokkenpootjes.

Ik besluit een tweede lus te maken van Hekendorp de andere kant op naar Haastrecht. Ik steek weer de Wilhelmina van Pruisenbrug over, en volg het verlengde van de tiendweg de andere kant op, maar deze is minder smal en veel toegankelijker. De wetering naast het pad is ook veel breder en geeft gelegenheid aan visdiefjes en aalscholvers om te vissen. Aan vogelgeluiden overheerst het gepruttel van de protters (spreeuwen). Ik fotografeer ze ‘Samen op een hek, boven op een hek. Waarover spraken zij, daar boven op het hek?’ Het zijn hoofdzakelijk jonge spreeuwen met enkele ouders die uitleggen hoe de wereld in elkaar steekt.

Ik kan slechts op één plek in Haastrecht de Hollandse IJssel oversteken via een mooie oude ophaalbrug. Ik herken van een eerdere fietstocht het beeld van de anonieme schaatser tegen de gevel van het Stadhuis (‘Lopikerwaard’. In: Eigen land laatst!, 2021). Twee Haastrechtenaren, Hein Vergeer en Leo Visser, waren ten tijde van het boetseren in gevecht om de wereldtitel, dus het beeldje mocht op geen van beiden lijken!

Het jaagpad aan de noordkant van de Hollandse IJssel terug naar Hekendorp is van hetzelfde laken en pak, al zit er iets meer variatie in de vegetatie. Tussen de hoge bloeiende grassen staan vele planten van kraailook met het puntige schutblad uitstekend boven de kluwen broedbolletjes. De bodem kleurt geel en wit van vijfvingerkruid en akkerwinde.

Een groepje scholieren passeert me op de fiets, terwijl één van hen luid roept: “Soixante-douze”. Ik roep terug: “Bijna goed, soixante-treize”. Ze komen zeker net uit de Franse les.

Vlakbij Hekendorp ligt aan de overkant het kloostercomplex Sint-Gabriël van de paters Passionisten. Aan deze kant sluit de Enkele Wiericke aan op de Hollandse IJssel. Maar daar kom ik nog voor terug.

En dan zit je op het terras van Café Goejanverwelle bij te tanken, zie ik nu pas op de dijk de bijzondere schandpaal staan, een beeld van Vrouwe Justitia op een zuil. Rond 1700, toen Hekendorp nog een Heerlijkheid was, was Café Goejanverwelle een ‘Rechthuis’. Had je iets misdaan – een beschermd plantje uitgerukt bijvoorbeeld – dan werd je aan de schandpaal te kijk gezet.                       

[Beeldverhaal: https://www.jansiemonsma.nl/452670267]

Gepost: 21 Juni 2022

ANWB: Van dorp naar dorp – Hekendorp (verlengd, 18 km)