FIETSEN: Heilige Geertruid

Voor donderdag, 21 juli 2022, heeft vriend Jan uit Breda nog een fietstocht langs een stukje Zuiderwaterlinie bedacht. Van tien tot elf uur zitten we eerst op de parkeerplaats van de Spinola Schans tussen Breda en Terheijden in de auto aan de koffie totdat de ergste regen voorbij is. Om elf uur durven we het in regenkleding wel aan en fietsen het Markkanaal over. 

De Zuiderwaterlinie tussen de vestingsteden Breda en Geertruidenberg werd na het Rampjaar 1672 door vestingbouwer Menno van Coehoorn versterkt met een aantal verdedigingslinies. We komen langs de Linie van Munnikenhof en de Linies van Den Hout. Tussendoor komen we in de berm dubbelbloemig zeepkruid tegen en begint Canadese fijnstraal te bloeien.

We kijken even verbaasd naar een proefrit van een robot grasmaaier van de firma Lely. Niet zo’n klein ding dat je vaak rond ziet kruipen op een gazonnetje, maar eentje voor het grotere maaiwerk. De firma Lely is vooral bekend van de melkrobots en dus mede groot geworden door de schaalvergroting in de melkveehouderij.

Onder de A58 door bereiken we bij Made het sportcomplex De Schietberg. Ooit was hier het stuifzand in gebruik voor schietoefeningen van de Staatse troepen van garnizoen Geertruidenberg. Een driehoekig muurtje met een kanon ervoor houdt de herinnering levend. Op het muurtje is een bijzonder figuur geschilderd, dat het wapen van de voormalige gemeente Made (en Drimmelen) blijkt te zijn. Het plaatje intrigeert me zeer, vooral vanwege een soort tropenhelm en wordt omschreven als ‘In azuur een lictorenbundel, door linten samengebonden, door welke bundel is gestoken een staf met dwarsvoetje, de staf gedekt door een vrijheidsmuts, alles vergezeld van twee eikentakken achter de stafvoet door een lint tezamen gebonden, alles van goud’. De ‘lictorenbundel’ of ‘roedenbundel’ is een oud Romeins symbool voor het gezag. De ‘tropenhelm’ wordt veel gebruikt als symbool voor vrijheid; zoals in het logo van de JOVD! Bij het noemen van de JOVD valt vriend Jan bij het afstappen van de fiets van schrik omver. Overigens voldoet deze muurschildering niet helemaal aan de beschrijving, want de eikentakken zijn ingewisseld voor andere takken.

Vlak bij Geertruidenberg passeren we het Wilhelminakanaal dat hier uitmondt in de Amer. De Amer is het verlengde van Maas en Bergsche Maas, stroomt zuidelijk langs de Biesbosch en gaat dan over in het Hollands Diep. Het Wilhelminakanaal is een lateraal kanaal van de Maas, bedoeld om Eindhoven en Tilburg met de Maas te verbinden.

In de bermen veel wilde peen, koninginnenkruid en boerenwormkruid in bloei. De Amercentrale heeft sinds 1952 de elektriciteitsvoorziening overgenomen van de nog oudere Dongecentrale. Tijdens een vorige passage van Geertruidenberg (‘Donge en kanalen’. In: 1000110, 2019) werden er nog huurders gezocht voor de Dongecentrale. Nu is er sinds begin dit jaar de ‘Risk Factory Midden- en West-Brabant’ in gevestigd. Basisschool leerlingen kunnen hier leren omgaan met gevaar (brand, internet, verkeer, pesten, drugs, hulpdiensten, hygiëne, klimaat). 

Geertruidenberg ligt op de westoever van een meander van de Donge. De Donge heeft zijn eigen monding in de Amer, maar is ook ten zuiden van Geertruidenberg verbonden met het Wilhelminakanaal.

Geertruidenberg was in de late Middeleeuwen als oudste stad van Holland in grote concurrentie met Dordrecht als de ‘Sleutel van Holland’. Door de Sint-Elisabethsvloed in 1421 ontstond de Biesbosch en kwam de stad meer geïsoleerd te liggen. Rond 1800 werd Geertruidenberg ‘overgeheveld’ van (Zuid-)Holland naar (Noord-)Brabant.

Geertruidenberg was wel één van de elf vestingsteden van de Zuiderwaterlinie. Er zijn slechts enkele overblijfselen van de vestingwerken, zoals het Commandeursbolwerk aan de westzijde. De Markt wordt gedomineerd door de markante stompe toren van de Geertruidskerk en kent nog vele oude monumentale gebouwen, zoals het Stadhuis.  

Het voormalige Arsenaal uit de achttiende eeuw is nu een evenementenlocatie. Dankzij een medewerkster kunnen we binnen een kijkje nemen. De neonreclame ‘Teo60’ op het toneel van de grote zaal laat weten dat grootverdiener Teo hier gister zijn twaalfde lustrum luisterrijk heeft gevierd. We mogen ook even een kijkje nemen in een annex van de evenementenlocatie, het Cachot, een voormalig kruitmagazijn dat in een bastion is gelegen aan de noordzijde van de stadskern.

Geertruidenberg wordt van Raamsdonksveer gescheiden door de benedenloop van de Donge. Iemand heeft in het plaatsnaambord de ‘s’ van Raam(s)donksveer doorgekrast, blijkbaar geërgerd door het teveel aan gesis.

Bij een Watersnoodmonument gebruiken we de lunch. Raamsdonksveer liep grotendeels onder water in 1953, maar lag wel aan de rand van het rampgebied. De eerste krantenkoppen en foto’s kwamen dan ook uit Raamsdonksveer. Wanneer we verder willen gaan blijk ik weer eens – oh, onverlaat – mijn aantekeningen te zijn verloren. Terugfietsend naar Geertruidenberg vind ik ze doorweekt terug midden op het fietspad. “Heilige Geertruid, mijn dank is groot!”

Na de oversteek van het Wilhelminakanaal fietsen we richting Drimmelen, met een flinke jachthaven die de Amer en de Biesbosch als dichtstbijzijnde jachtterrein heeft.  

Er overkomt ons een tweede malheurtje (als je de regen en het verlies van mijn notities niet meetelt). We stoppen voor een blik op een roofvogel in het grasland. Ik begin weer te fietsen, nog zijwaarts turend naar de vogel, en rijd tegen mijn stilstaande fietsmaat op. Mijn spatbord uit de kom, maar verder geen nadelige gevolgen. Het begint wel een dag te worden die we in de gaten moeten houden. “Heilige Geertruid, houd ons in de gaten.”

Even later volgt Jan mij bij de oversteek van een doorgaande weg zonder zelf te kijken of het veilig is, hetgeen leidt tot een luid claxonnerende auto. “Heilige Geertruid, bescherm ons!”

We bereiken vlak langs de Amer het Gat van Den Ham, een grote kreek ontstaan tijdens de Sint-Elisabethsvloed in 1421, een soort miniatuur Biesbosch. Grote delen zijn nadien weer ingepolderd en de kreek is niet meer rechtstreeks verbonden met de Amer. Op het mooie vernieuwde fietspad langs de waterpartijen raakt vriend Jan de  rand van het asfalt en maakt opnieuw een tuimeling met de fiets, gelukkig bij lage snelheid. “Heilige Geertruid, nu is het genoeg geweest!”                      

We passeren Hooge Zwaluwe en raken de zuidkant van Lage Zwaluwe. Van hier kun je tegenwoordig met een fietspontje de Amer oversteken naar de Anna Jacomina Plaat, het meest westelijke puntje van de Biesbosch. Dat doen we nog wel een keer.

We fietsen via de dorpjes Blauwe Sluis en Helkant naar Wagenberg. Onderweg komen we een grote akker tegen met oogstklare zaadplanten van een gewas dat we niet meteen thuis kunnen brengen. Het blijkt zaadteelt van spinazie te zijn.

Bij de polder Zonzeel (met Natuurboerderij) rijden we een eindje langs de Langstraatspoorlijn (Halvezolenlijntje genoemd, vanwege de leerindustrie in de Langstraat).

Bij Helkant ligt een klein drenkelingenkerkhof met baarhuisje. Drenkelingen waarvan de identiteit niet kon worden vastgesteld werden hier begraven. Overigens zijn de graven al geruimd, maar is de herinnering blijvend gemaakt. Vriend Jan is ervan overtuigd dat ik hem op deze plek heb gewezen, terwijl ik hier nog nooit in de buurt ben geweest.

Vlak bij Terheijden wandelen we met de fiets aan de hand over een zeer rul zandpad. Daardoor goed zicht op vele ganzen, een vijftal lepelaars, veel vlasbekje (dat is een plantje, geen eendje), gewoon wilgenroosje, grote wederik en vele andere zomerbloeiers.

Het lot was ons tijdens deze fietstocht niet goed gezind. Of eigenlijk juist wel! “Heilige Geertruid, dank dat we deze dag hebben overleefd!” Laten we maar meteen een offer brengen in de vorm van een rijkelijk met bier overgoten copieuze maaltijd bij Texas Grill in Terheijden.

[Beeldverhaal: https://www.jansiemonsma.nl/452953585] 

Gepost: 5 Augustus 2022

Route.nl 3519765: Zuiderwaterlinie/Zonzeel polder (65 km)