FIETSEN: Haarlemmermeer

Als ik dan toch vroeg op moet op zondag, 10 november 2024, om Marita naar Schiphol te brengen voor een dienstreis, dan maar meteen fietsen in de Haarlemmermeerpolder.

Het Haarlemmermeer was in de zestiende eeuw het grootste meer van (Noord-)Holland, ook wel de Waterwolf genoemd, vanwege zijn landhonger. Jan Adriaansz. Leeghwater (1575–1650), die in de periode 1612–1635 nauw betrokken was bij de droogmakerijen Beemster, Purmer, Wormer en Schermer, maakte in 1641 al een plan voor de inpoldering van het Haarlemmermeer, waarvoor tweehonderd(!) poldermolens nodig waren. Er waren echter te veel tegengestelde belangen bij steden als Leiden en Haarlem.

Het was pas in 1837 dat Koning Willem I een definitief besluit nam. In 1848 kwamen de ringvaart en de ringdijk (zestig kilometer lang) gereed en in 1852 viel het meer droog met behulp van drie stoomgemalen. In het midden van de polder werd de twintig kilometer lange Hoofdvaart gegraven, van gemaal De Lynden in het noorden naar gemaal De Leeghwater in het zuiden. Tegenwoordig houden een vijftal moderne gemalen de polder droog.

Voor het zuidwestelijke deel is de ringvaart nu de provinciegrens tussen Noord- en Zuid-Holland. De grote centrale dorpen langs de Hoofdvaart zijn Hoofddorp en Nieuw-Vennep. Schiphol neemt een flink deel van het noordoosten van de polder in beslag. De Noord-Hollandse dorpen binnen de ringdijk liggen vaak gepaard aan een Zuid-Hollandse plaats achter de ringvaart. Zo start ik aan de westkant van de polder in Zwaanshoek, dat ligt tegenover Bennebroek.     

Om tien uur fiets ik zuidelijk richting Beinsdorp (tegenover Hillegom). Het is nog een beetje mistig. Ik zit op het Langepad, dat onder hoogspanningskabels door laveert. Voel me net een trolleybus. De vegetatie tussen de elektriciteitsmasten bestaat uit struikgewas met ertussen gigantisch veel uitgebloeid wilgenroosje, grote klit met zijn harige vruchten en gewone berenklauw, regelmatig opnieuw bloeiend.

Vliegtuigen hoog boven de mist. Aan de overkant van de ringvaart bloeien bij Hillegom grote velden gele mosterd als groenbemester. Plots de sterke geur van spruitkool. Een groot veld is bijna afgeoogst. 

Bij Lisserbroek (tegenover Lisse) een ‘Giant Tulip Bulb’ op een rotonde. In de bollenstreek staan een tachtigtal van deze sculpturen in de vorm van een reusachtige tulpenbol, meestal kunstzinnig beschilderd (‘Halfweg’. In: Zafira, 2024). Deze is puur natuur, met slechts een sticker van ’Royal De Ree Holland, Blooming business, since 1919’.

Ten zuiden van Lisserbroek fiets ik een eind op de ringdijk langs de brede ringvaart. In de zuidwestelijke punt van de Haarlemmermeerpolder ligt binnendijks een grote omdijkte waterplas. De boezem van de polder dient voor piekberging van water en is momenteel flink gevuld. Bij Inlaatwerk Langeslag wordt het systeem beschreven. Indien de ringvaart het vele regenwater niet snel genoeg kan afvoeren naar het buitenwater, krijgen de boeren even tijd om hun vee in veiligheid te brengen. Vervolgens laat men deze boezem via het Inlaatwerk vollopen. Is het waterpeil voldoende gezakt, dan kan de boezem aan de noordkant leeglopen in de Hoofdvaart. Het gemaal De Leeghwater aan het zuideinde bij dorp Buitenkaag (tegenover het Zuid-Hollandse Kaag) pompt het water dan weer vanuit de Hoofdvaart in de ringvaart. De droge boezem kan dan weer door boeren in gebruik worden genomen. De verwachting is dat de boezem eens in de vijftien jaar voor piekberging nodig is. Nú is blijkbaar die ene keer! Misschien dat inmiddels de verwachting van de frequentie is bijgesteld vanwege de klimaatverandering. 

Ik pak een rondje Kagerplassen mee, die zuidelijk aan de Haarlemmermeer grenzen, en vanouds horen bij Warmond. Ze hebben bijzondere namen als Dieperpoel, Norremeer, Het Joppe en Zweiland. Afgezien van veel jachthavens krijg ik niet zo veel van de plassen te zien. Eerst langs het drukke treinstation Sassenheim en dan dwars door het dorp Warmond.

Een tweede ‘Giant Tulip Bulb’ (getiteld ‘From above’) is wel mooi beschilderd met gekleurde vlakken. Zo ziet de bollenstreek er in het bloeiseizoen uit vanuit de lucht.

Warmond doet gezellig aan. Overal in het dorp blauwe vlaggen met de afbeelding van een oog en de tekst ‘Gluren bij de buren’, een aankondiging van de Kunstweek Warmond 2024. Blijkbaar hangt er kunst bij de buur aan de muur. Vandaag is de laatste dag om te gluren.

Langs de weg een borstbeeld van Jan Steen (1626–1679). De schilder woonde van 1658–1660 in Warmond en maakte er enkele schilderijen, waaronder de ‘Hoenderhof’ (Collectie Mauritshuis).      

Ik bereik de Kagerzoom, een natuurgebied aan de zuidkant van de Kagerplassen. Halsbandparkieten schreeuwen moord en brand. De golfers van Golfclub Kagerzoom slaan hun slag. Hier wel uitzicht over het water bij de mooie achtkantige Broekdijkmolen. Vervolgens kom ik bij de verlaten veerstoep van het pontje Leiden (Merenwijk) – Warmond (Zijldijk) over waterloop de Zijl. De ‘Zijlboot’ vaart alleen in het hoogseizoen en ik moet een eindje Leiden in fietsen voor de eerste de beste brug.

Dan gaat het dwars door lage polders met grote groepen zwanen, ganzen, meerkoeten en ook al smienten, die hier komen overwinteren. De horizon kleurt af en toe roze door de kassen met speciale verlichting voor de snijbloemen. De wieken van windmolens lijken door de mist losgezongen van de steel.

Via Oude Ade, Rijpwetering (met de unieke twaalfkantige Lijkermolens 1 en 2), Nieuwe Wetering, Oude Wetering bereik ik Weteringbrug, waar ik weer op de ringdijk van de Haarlemmermeer terechtkom. Verder naar Leimuiderbrug (tegenover Leimuiden) aan de Westeinderplassen.

In Leimuiderbrug herken ik van een eerdere fietstocht een laag viaduct van één meter negentig hoog. Ik zie nog de chauffeur van een bestelbus zich verbouwereerd afvragen of hij er wel onderdoor kan. Nee dus! (‘Aalsmeer’. In: Dreamgirls, 2018).   

Bij Burgerveen verlaat ik de ringdijk voor Nieuw-Vennep en Hoofddorp, voor het geheime doel van deze fietstocht. ‘Password’ is Calatrava.

In Valencia maakten Marita en ik een paar jaar geleden kennis met de ‘Ciudad de las Artes y las Ciencias’ (Stad van Kunsten en Wetenschappen), het megalomane project van architect Calatrava in de droge bedding van de omgeleide Turia rivier (‘Valencia – Eerste indruk’. In: Paradijs, 2022). Ik geloof overigens niet dat de omleiding van de Turia om de stad heen iets met de huidige watersnoodramp te maken heeft.

Dit jaar passeerden we tijdens onze vakantie in Noord-Spanje de rivier de Nervión in Bilbao via de voetgangersbrug Zubizuri, wederom een ontwerp van Calatrava (‘Noord-Spanje – Bilbao’. In: Zafira, 2024). Toen hoorden we dat er ook in Nederland drie Calatrava bruggen zijn.

Laat die drie tuibruggen – Harp, Citer en Luit – nu eens dicht bij elkaar liggen over de Hoofdvaart tussen Nieuw-Vennep en Hoofddorp. Ik fiets er langs, er overheen en er onderdoor, maak foto’s, en keer tevreden terug naar Zwaanshoek, met nog een ommetje om de Toolenburgerplas heen, waar Hoofddorpelingen kunnen recreëren.

[Beeldverhaal]

Gepost: 29  November 2024

Fietsknooppunten: 57, 45, 01, 25, 51, 52, 76, 01, 44, 78, 81, 05, 39, 40, 28, 09, 10, 05, 04, 02, 62, ri. 59, 62, 57 (58 km)