WANDELEN: Hagmolenbeek

Wat is een Hagmolen? Het blijkt gewoon een veertiende-eeuwse watermolen te zijn, vernoemd naar de eerste eigenaar Berend ter Hagmeule. Het omgekeerde lijkt me trouwens logischer, en dan weten we nog steeds niet wat een hagmolen is (gemalen koffie, hagelslag?). De Hagmolen en ook de naar de molen vernoemde havezate in de omgeving van het Twentse dorp Bentelo zijn al lang verdwenen. Maar de Hagmolenbeek is er nog wel. De kleine beek ontspringt in de buurt van het Duitse Ahaus, stroomt als Hegebeek ons land binnen, en stroomt als Hagmolenbeek langs Haaksbergen, Beckum en Bentelo om bij Delden uit te monden in het Twentekanaal.

Eén keer eerder werd ik op de fiets geconfronteerd met de Hagmolenbeek, die toen – het was januari 2022 – op sommige plekken behoorlijk buiten zijn oevers was getreden (‘Haaksbergen’. In: Paradijs, 2022).

Op donderdag, 26 september 2024, een wandeling in het Dal van de Hagmolenbeek tussen Bentelo en Beckum. Start op het TIP (Toeristisch Informatie Punt) Bentelo bij de voormalige rooms-katholieke kerk Onze Lieve Vrouw van Altijddurende Bijstand in de Onze Lieve Vrouwestraat. Om sloop te voorkomen wordt naarstig gezocht naar altijddurende bijstand voor het onderhoud van het mooie gebouw. De naoorlogse kerk wordt ook wel boterkerk genoemd, omdat het benodigde geld voor het eerste noodgebouw afkomstig was van boeren die rijk waren geworden van de zwarte boterhandel tijdens de oorlog.

Een spandoek aan de overkant van de straat kondigt het ‘Hand in ’n tuk fest!’ aan in buurtschap Markvelde voor het tweede weekend van oktober. Na deze wandeling leer ik tijdens de ‘cooling down’ in café Spoolder dat ‘tuk’ broekzak betekent, dus ‘Hand in de zak’ feest. Het woord ‘Tukker’ voor Twentenaar zou hier ook van afgeleid zijn, refererend aan de boerse gewoonte om met beide handen in de zakken te lopen of te staan. Dat mocht ik vroeger beslist niet, althans niet als mijn (Friese) ouders in de buurt waren.

Buiten het dorp is er meteen werk aan de winkel. Ik moet mezelf over de Hagmolenbeek zetten met het Beuzels trekpontje, vernoemd naar ene familie Beuzel die ooit de nabije boerderij bewoonde.

Vervolgens volg ik de beek stroomopwaarts op de rechteroever. In de beek veel drijvend fonteinkruid en langs de oevers lisdodde, tandzaad, watermunt en uitgebloeide moerasspirea en grote wederik.

Aan de overkant een locatie van de grote wijngaard Hof van Twente. De zich ontwikkelende druiventrossen worden omhuld door papieren zakjes; nooit eerder gezien en waarschijnlijk een teken van problemen met ziekten en plagen. In de wijngaard langs de beek een heksenkring van klapstoelen voor personeel of bezoekers (of witte wieven!). 

Bij een kleine stuw heeft zich echte wit-bloeiende waterkers opgehoopt. Vanaf hier wordt de oever minder begaanbaar. Een lichtgroene pluk veldzuring worstelt zich boven het hoge gras uit. Ik bereik een brug over de beek naar de linkeroever.

Delen van de beek zijn gekanaliseerd, maar in Landgoed Twickel mag de beek weer meanderen en behoorlijk dichtgroeien daar waar de Buitenbeek aansluit. Een rode eekhoorn steekt het fietspad over.

Dan verdwijnt het bos voor een open uitzicht op het dal van de beek. Op de rand van het beekdal groeien plukken eikvaren en koningsvaren. Rond een gegraven poel groeit een overvloed aan veenmos.

Verschillende wegkanten zijn ingezaaid met een bloemenmengsel. Ongebruikelijke elementen zijn enorme doorgeschoten ‘kool’planten, waarschijnlijk raapzaad.

Ik herken een volgende oversteek van de beek van mijn eerdergenoemde fietstocht. De oversteek was toen problematisch door overstroming van de weg.

Over de bolle essen mooi zicht op dorp Beckum. Vervolgens een lus door Landgoed ’t Boetnveeld. Ik neem aan dat het ‘Buitenveld’ betekent. Het wordt weer omgeven door de landerijen van Landgoed Twickel. Ik passeer runderen van de rassen Hereford en Blanc Bleu Belge.

Langs de provinciale weg N739 ligt Restaurant De Nachtegaal. Met zo’n naam verwacht je een verfijnde spijskaart, maar er wordt met grote neonletters reclame gemaakt voor de Boerendaghap, en als speciale attractie momenteel de Boerendaghap XXL. Zo’n hap verorber je niet met de ‘Hand in ’n tuk’.         

Op een kruispunt staat een voormalig diepvrieshuisje. Er is aan de buitenkant weinig aan te zien. In zo’n diepvrieshuisje hadden verschillende boeren een eigen vrieskist, waarschijnlijk omdat in de vijftiger jaren van de vorige eeuw het stroomnet nog weinig vertakt was.

Ik volg een eind de Drekkersstrang, een andere nevengeul van de Hagmolenbeek. Naast drijvend fonteinkruid bloeit in deze strang ook veenwortel. Veenwortel kent een watervorm en een landvorm, die vloeiend in elkaar kunnen overgaan al naargelang de omstandigheden. Dit komt mooi tot uiting in de wetenschappelijke naam Persicaria amphibia.

Vervolgens een lus over de Bentelose Es. Het fietspad ‘bergop’ wordt wederom omzoomd door een bloemrijke berm met veel doorgeschoten raapzaad. Daar waar de maisakkers het fietspad raken groeien typische akkeronkruiden onder de mais, zoals zwarte nachtschade, akkerviooltje en knopkruid.

Dit fietspad is aangelegd over de Bentelose Es als een vervanging van een oud kerkpad. Om het nog veiliger te maken voor scholieren hebben de families Koopman en Buschers een extra zijpad aangelegd, het zogenaamde KoBuspad, afgeleid van de familienamen.

Ik kom langs een bosschage van de azijnboom. Ik worstel enigszins met het onderscheid tussen azijnboom en hemelboom (wanneer ze niet in bloei staan). De azijnboom kenmerkt zich door zijn oneven geveerd samengesteld blad (dus met een topblaadje!) en gekartelde deelblaadjes. Maar terwijl ik dit opschrijf twijfel ik nog meer aan de spelling van bosschage, met één ‘s’ of met twee. Het moeten er twee zijn en dus zou de uitspraak eigenlijk ‘bos-gaazje’ moeten zijn, maar dat doen we dan weer niet en houden het bij ‘bos-saazje’. 

Ik word door enkele exemplaren langs de weg herinnerd aan de bloeitijd van de reuzenbalsemien, maar die heb ik vandaag weinig gezien.

Terug in Bentelo wordt mijn inwendig systeem getriggerd door het reclamebord ‘Toiletwagen Verhuur’ van de firma Hös Pleestation. Gelukkig is café Spoolder dichtbij. Nog even een foto van een mooie uitstalling van pompoenen (met camerabewaking!) en van een lampionplant in een tuin.   

[Beeldverhaal]

Gepost: 20 Oktober 2024

Mooisteroutes.nl: Dal van de Hagmolenbeek (18 km)