WANDELEN: Hummelo

Hummelo is een klein dorp in de Achterhoek, langs de doorgaande weg van Doetinchem naar Zutphen. Het ligt op een rivierduin langs de Oude IJssel en wordt al in de negende eeuw voor het eerst vermeld. De naam zou verwijzen naar hummel (hop) en loo (bos), dus een bos waar hop groeit. Nu kent Van Dale het woord ‘hummel’ niet voor ‘hop’, maar het idee is niet zo gek, want de wetenschappelijke naam van hop is Humulus. Rond Hummelo ligt landgoed Enghuizen en tussen Hummelo en Doetinchem de Kruisbergse Bossen met landgoed Hagen, een verkenning waard.

Ik start mijn wandeling op donderdag, 24 oktober 2024, in Hummelo bij Hotel de Gouden Karper. Een beeld van een spartelende karper siert het terras voor het hotel. Het huidige pand dateert uit begin negentiende eeuw, maar het etablissement bestaat al vanaf 1642. Ertegenover ligt de Hervormde Kerk uit 1838, maar de eerste vermelding van het dorp in 828 betreft waarschijnlijk de allereerste kerk op deze plek.

De Dorpsstraat van het gehucht heeft trouwens een abnormaal hoog aantal monumenten, nog afgezien van het beeld van de rockband Normaal, vlakbij het geboortehuis van Bennie Jolink.        

Vanaf de parkeerplaats in het centrum meteen een smal weggetje met de naam Domineespaadje. 

Hierlangs spoedde de dominee zich van zijn voormalige woning naar de kerk.

Net buiten het dorp zit ik al snel op landgoed Enghuizen, vernoemd naar de eerste eigenaar in het begin van de veertiende eeuw (Evert van Enghusen). Medio zeventiende eeuw komt het landgoed in handen van de familie Van Heeckeren, en het was Baron Hendrik Jacob Carel Johan van Heeckeren (1785–1862), die het landgoed verrijkte met een nieuw landhuis, bijgebouwen en pachtboerderijen. Deze militair en politicus was een patriot, officier in het Bataafse leger, dat vocht voor Napoleon. Enkele pachtboerderijen kregen namen mee van succesvolle veldslagen van Napoleon.

Het landhuis, beschadigd in de oorlog, werd na de Tweede Wereldoorlog afgebroken. Het eerste gebouw dat ik passeer is het voormalige Koetshuis. Vervolgens bij een waterpartij met een mooie hangbrug het Jachthuis, voorheen een duiventil, nu woning van de boswachter. De voormalige Oranjerie (niet gezien) is omgebouwd tot woning van de eigenaar van het landgoed. Door het landgoed stroomt de Hummelose Beek, die bijdraagt aan de afwatering van de hogere zandgronden langs de Oude IJssel.      

In de vochtige bossen maak ik prachtige foto’s van zonneharpen. Ook lijken er plots enorm veel spinnenwebben te verschijnen door de dauwdruppels op de webdraden, die het licht verstrooien.

Een oude kettingbrug over een zijarm van de Hummelose Beek is in ere hersteld.

Langs de dorpsrand een enorm veld met groenbemesters, een bloeiend mengsel van gele mosterd en zonnebloem, nog niet eerder in deze samenstelling tegengekomen. De rotonde buiten het dorp is ook de beste plaats om een stevig protest te laten zien tegen de voorgenomen locatie van een munitiedepot tussen Hummelo en Toldijk (”De pot op met je Depot”).

Ik kom uit op een oude Hessenweg van het Duitse Bocholt naar Doesburg. Hessenwegen liepen meestal over woeste gronden op afstand van de dorpen omdat de bestaande wegen niet berekend waren op de breedsporige Hessenkarren (paardenwagens). Langs deze weg is een achttiende-eeuwse Eekschuur gerestaureerd. Hier werd eikenschors verzameld, gedroogd en vermalen in de eekmolen, waarna het poeder zijn weg vond naar de leerlooier voor de leerbewerking. Het eikenschillen lijkt trouwens sprekend op de manier waarop in de tropen kaneel wordt geoogst en verwerkt (‘Sri Lanka – Dag achttien & negentien’. In: Tureluren, 2015).     

Op een vreemd karretje bij de ingang van een erf zit een sticker van Radio Stienkold (‘warm aanbevolen’), blijkbaar een piratenzender die uitzendt vanaf Locatie Nieuw Moscou, waar dat ook mogen zijn.

Langs de Hessenweg ligt ook pleisterplaats Het Wapen van Heeckeren (begin negentiende eeuw) met op het erf een natuurstenen waterpomp (achttiende eeuw). De luiken van de herberg vertonen de kleuren rood en geel van landgoed Enghuizen. Aan de andere kant van de Hessenweg ligt een zogenaamde doorrijschuur, waar de brede Hessenkarren aan de voorzijde naar binnen en – na de versnapering in de herberg – aan de achterzijde naar buiten konden rijden.

Vlakbij ligt boerderij Bautzen (1852), door Baron Van Heeckeren vernoemd naar de Slag bij Bautzen (gelegen in de huidige Duitse deelstaat Saksen) in 1813, waar Napoleon een overwinning behaalde op de Pruisen en de Russen. Ook in 1945 werd trouwens een Slag bij Bautzen geleverd, een laatste stuiptrekking van Nazi-Duitsland.   

Wat volgt is een lange route door de Kruisbergse Bossen tot aan de periferie van Doetinchem. Grote parasolzwammen, reuzenzwammen, honingzwammen en een dooie haas kan ik onderweg niet negeren. De Kruisbergse Bossen behoorden ooit tot landgoed De Kruisberg. Het landhuis aan de rand van Doetinchem staat waarschijnlijk op een voormalige calvarieberg van een klooster. Bijna honderdvijftig jaar lang (1866–2014) was het landhuis met aangebouwde vleugels een jeugdgevangenis en opvoedingsgesticht van het Rijk. Terzijde van het complex staat een herinneringsbank voor ene Jan Klootsema (1867–1926), directeur van het gesticht en destijds een internationale bekendheid vanwege zijn vernieuwende pedagogische inzichten. Momenteel is De Kruisberg een ‘hotspot’ voor kunst, cultuur en recreatie. Er bevinden zich onder andere kunstenaars, ‘personal coaches’, een ‘escape-room’, een brommerbouwer, een lunchcafé en een stadsboerin (met hele grote pompoenen).               

Het verste punt van de route is bereikt. Op de terugweg kom ik langs Havezate Hagen, een laat-middeleeuws gebouw met trapgevels. Het wordt meestal Kasteel De Kelder genoemd vanwege een kelderverdieping. Landgoed Hagen ligt op een gordel van stuifduinen, ontstaan uit de zandige bedding van de Oude IJssel .

‘Ga lekker zitten!’ nodigt wijlen Hilly Scheidweiler mij uit bij ‘haar’ bankje, maar ik gebruik staande de lunch, want het bankje is nat van de dauw en groen van de algen. Rond het bankje groeien jonge planten van groot nagelkruid, een inmiddels ingeburgerde exoot. Het is de grote broer van geel nagelkruid.

In de buurt van buurtschap Langerak kom ik langs een mooie waterplas. Op de oever zijn twee fotografen gehurkt in de weer met een camera met lange smalle loop (macrolens), gericht op een plant onder een parapluutje (tegen tegenlicht). “Dat ziet er spannend uit”, probeer ik. Het blijkt te gaan om een opname van een spinnenweb in een pol struikheide.

Even verderop een bordje met informatie over de strijd tegen de basterdschroeforchis. Zijn we nu ook al orchideeën aan het bestrijden? De basterdschroeforchis is een gekweekte orchidee, die inderdaad nogal invasief is en echt zeldzame planten hier op de oever verdringt. Ik krijg helaas de misdadiger niet te zien.

Boerderij Jena (1851) is ook door Baron Van Heeckeren vernoemd naar een overwinning van Napoleon. In de Slag bij Jena (gelegen in de huidige Duitse deelstaat Thüringen) in 1806 verslaat Napoleon de Pruisen. Misschien willen de voormalige Oost-Duitsers alsnog wraak nemen op de indringers door in Saksen en Thüringen massaal op de AfD te stemmen.     

Ik pik tot slot een stukje mee van landgoed Keppel met de Wrangebult of Galgenberg. Hier zou in de middeleeuwen recht zijn gesproken door het ‘spannen van een vierschaar’: vier banken in een vierkant voor de jury en vier touwen waarbinnen de beschuldigde zijn lot moest afwachten. De uitdrukking ‘een geding aanspannen’ herinnert hier nog aan.

Midden op de Wrangebult een grote zwerfkei met erbovenop een vers wildboeket. Ter nagedachtenis aan alle heksen die hier veroordeeld zijn, zullen we maar zeggen. Onderaan de Wrangebult liggen twee vennen, de Zwarte Kolk en de Witte Kolk. De lijken van de omgebrachte heksen werden in de Zwarte Kolk gegooid. Geen wonder dat de Witte Wieven hier ‘s nachts rondspoken.

Ik volg nog een stukje van de Hessenweg vóór ik Hummelo bereik. De klok van het Hervormde Kerkje geeft half drie aan, bewijs van een flinke wandeling van dik vijf uur. Naast de kerk staat een oude gietijzeren waterpomp uit 1875, recentelijk opgeknapt zodat er weer water uitkomt voor dorstige wandelaars.

[Beeldverhaal]

Gepost: 9 November 2024

Mooisteroutes.nl: Kruisbergse Bossen (21 km)